Porady kapitańskie - zanim wypłyniesz w rejs...

Porady kapitańskie
Szlaki Pętli Żuławskiej możemy podzielić na wody rzeczne i kanałowe oraz morskie wody wewnętrzne. Każde z nich stwarzają wodniakom określone zagrożenia i mają specyficzne cechy. W tym rozdziale znajdziecie kompendium wiedzy, jak bezpiecznie pływać po tych akwenach.
Dekalog Wodniaka
1. Trasa. Zaplanuj trasę i ustal miejsca postoju. Poinformuj o nich swoich bliskich. Łączność.
2. Łączność. Miej przy sobie telefon komórkowy. Zawsze w wodoodpornym pokrowcu.
3. Pogoda. Przed rejsem sprawdź prognozy pogody, a w jego trakcie obserwuj niebo i wodę.
4. Bezpieczeństwo. Kamizelki asekuracyjne przechowuj w łatwo dostępnym miejscu. Przy wietrze powyżej 4B (7 m/s, 25 km/h) należy założyć kamizelkę bez względu na umiejętności pływackie. Dzieci i osoby nie potrafiące pływać powinny nosić kamizelki w trakcie rejsu, a także w portach.
5. Pierwszeństwo. Wszelkie jednostki handlowe i komercyjne posiadają pierwszeństwo przed żeglugą turystyczną.
6. Sieci. Obserwuj powierzchnię wody. Sieci w większości są oznakowane. Nie wpływaj w nie i nie przestawiaj ich.
7. Zagrożenie dla jednostek wyposażonych w maszty.
Uwaga! Podane tutaj wysokości linii energetycznych odnoszą się do danych na brzegowych tablicach informacyjnych, ustawionych przez stosowne służby. Redakcja strony internetowej nie bierze odpowiedzialności za powyższe informacje. Płynąc po szlakach wodnych Pętli Żuławskiej miejmy na uwadze margines bezpieczeństwa, czyli kable energetyczne niżej niż myślisz.
8. Wywrotka. Podczas zagrożenia wywrotką kabina jednostki powinna być zamknięta, a załoga znajdować się na pokładzie. Należy unikać gwałtownych manewrów. W razie wywrotki, do czasu przybycia jednostki ratunkowej, załoga nie powinna oddalać się od przewróconego jachtu.
9. Środowisko. Zaopatrz się w mocne worki na śmieci i wyrzucaj je w miejscach do tego przeznaczonych. Nie wylewaj popłuczyn ze środkami chemicznymi do wody. Nie dopuszczaj do wycieku paliwa i olejów silnikowych.
10. Szanuj przyrodę. Nie dobijaj do brzegów, przedzierając się przez roślinność przybrzeżną. Nie niszcz roślinności wodnej i lądowej. Pływaj środkiem rzeki pozbawionej roślin. Ogniska rozpalaj tylko w miejscach dozwolonych. Zostawiaj po sobie porządek.

Uwaga ogólna! Zalew Wiślany to morskie wody wewnętrzne, przeznaczone raczej dla doświadczonych żeglarzy. Załogi bez doświadczenia żeglarskiego poczują się bezpieczniej na rzekach Pętli Żuławskiej. Na wszystkich wodach należy zachować zdrowy rozsądek oraz pokorę przed wodą i wiatrem.

Czym pływać?
Rzeki Pętli Żuławskiej
Prawie każdą jednostką, jednak z uwagi na znikomy nurt, wyposażoną w silnik motorowy: jachty, jachty żaglowe, hausboty. Z uwagi na nieznaczne głębokości każdorazowo należy sprawdzić poziom rzeki, które ulegają okresowym wahaniom. Rzeki polecane dla kajakarzy to: Tuga, Wierzyca, Liwa, Pasłęka, Motława.

Zalew Wiślany
Zdecydowanie jachtem balastowo-mieczowym. Ze starszych typów doskonale sprawdza się Venus, Carina, Nash, Giga, Chochlik, ale takich jachtów spotykamy już na wodzie coraz mniej. Z nowszych polecamy te większe – Solina 800, Tango 30, Antila 26, Tes 32, Janmor 31. Mniejsze jachty płaskodenne przy większej fali – o co na Zalewie łatwo – będą sprawdzać się gorzej. Zanurzenie jachtu powinno oscylować w granicach 50–80 centymetrów. Zalew Wiślany jest akwenem bardzo płytkim, mimo okresowo prowadzonych pogłębień wybranych portów. Żeglując na jachtach o większym zanurzeniu  można nie wejść do niektórych portów, jak np. Piaski, lub narazić się na przytarcie o dno.

Gdzie wypożyczyć jacht?

Na szlakach Pętli Żuławskiej i na całym Zalewie Wiślanym jest obecnie zaledwie kilka przystani, w których możemy wyczarterować jacht. Armatorzy i firmy mają do dyspozycji łącznie około trzydziestu jachtów żaglowych, ale z roku na rok ta liczba rośnie. Zwiększa się również liczba osób zainteresowanych żeglowaniem na hausbotach (barkach motorowych).
Ciekawym rozwiązaniem jest czarter jachtu na Pojezierzu Iławskim w Iławie lub Ostródzie, przez dwie załogi. Pierwsza załoga wypływa z Iławy i po przepłynięciu Kanału Elbląskiego kończy rejs na Zalewie Wiślanym, wybranej przystani na szlaku Pętli Żuławskiej lub w Gdańsku. Druga płynie z powrotem. Dzięki temu nie trzeba płynąć dwa razy tą samą trasą. W Gdańsku wypożyczymy jachty o zanurzeniu odpowiednim na wody Zatoki Gdańskiej, a nie Zalewu Wiślanego.

Kwalifikacje załogi

Rzeki Pętli Żuławskiej
Przepisy nie nakładają posiadania specjalnych uprawnień. Na rzekach Pętli istnieje możliwość wypożyczenia jachtów – hausbotów bez patentów motorowodnych czy żeglarskich.

Zalew Wiślany

Od 2007 r. niekomercyjne jachty morskie zwolnione są z obowiązku posiadania Kart Bezpieczeństwa, a co za tym idzie WWR i innych dokumentów. Po wodach Zalewu Wiślanego można w zasadzie żeglować każdym śródlądowym jachtem żaglowym. Zgodnie z nowymi przepisami wystarczy osoba z patentem żeglarza jachtowego.


W co powinien być wyposażony jacht na wodach
Zalewu Wiślanego?

Zalecane wyposażenie podstawowe:

• fok sztormowy (obecnie najczęściej jest jeden fok, zwijany na rolerze)
• mapy
• pławka dymna pomarańczowa
• rakiety czerwone
• ukf
• gps
• szelki asekuracyjne
• koło ratunkowe z rzutką.

Niezbędne są także:

• lornetka
• róg mgłowy
• latarka z zapasem baterii
• morskie pasy ratunkowe lub kamizelki pneumatyczne
• wc chemiczne
• druga kotwica
• pompa zęzowa

Przydatne: dodatkowe liny, drugi sztag, topenanta.
Uwaga! Warto mieć ze sobą dobrze wyposażoną skrzynkę bosmańską. Zakupy żeglarskie na obszarze Pętli Żuławskiej możliwe są jedynie w Gdańsku, w Elblągu (skromne) i w Iławie.

Stan techniczny jachtu
Przed każdym rejsem należy dokładnie sprawdzić stan techniczny jednostki, olinowanie stałe i ruchome, żagle, zapas paliwa i wody. W przypadku planowanego wpłynięcia na Zalew Wiślany należy także skontrolować balast jachtu. Pamiętajmy, że będąc na wodzie możemy być jedyną jednostką, bez możliwości poproszenia o pomoc.

W jakich godzinach pływać?
Z uwagi na bezpieczeństwo na rzekach Pętli Żuławskiej pływamy od świtu do zmierzchu. Godziny pływania uzależnione są także od godzin otwarcia śluz. Przed wypłynięciem należy sprawdzić jaki odcinek uda się przepłynąć w ciągu jednego dnia i odpowiednio zaplanować postój. Jednostką motorową pokonujemy średnio 6–8 km/h.
Na Zalewie Wiślanym dozwolone jest także pływanie w nocy. Po zmroku jacht musi mieć odpowiednie dokumenty i wyposażenie – światła nawigacyjne, środki ratunkowe wyposażone w odpowiednie dodatki (np. światełka przy pasach). Uwaga! Podczas nocnego pływania łatwo wpaść na nieoznakowane sieci rybackie.

Jak śluzować?
Na Pętli Żuławskiej znajduje się 6 śluz umożliwiających pokonanie różnych poziomów rzek. Śluzowanie wymaga skupienia i dobrej organizacji. Wpłyniecie do śluzy najlepiej uzgodnić ok. pół godziny wcześniej z obsługą obiektu. Telefony zostały podane w dziale „Informator”.
Podpływając do zamkniętej śluzy należy przycumować jednostkę w awanporcie i czekać na otwarcie wrót. Z reguły obsługa śluzy otwiera jedne wrota, co oznacza ok. 4,5 m szerokości na wykonanie manewru wejścia i wyjścia.

Przed wpłynięciem do śluzy należy przygotować cumy, by wewnątrz śluzy przycumować jednostkę do polerów, ucha cumowniczego lub drabinki. Z uwagi na zmiany poziomu wody wewnątrz śluzy zawsze cumujemy na biegowo. Do śluzy wpływamy spokojnie, ale przy utrzymaniu takiej mocy silnika, która umożliwi manewrowanie jednostką. Do śluzowania wystarczą dwie osoby. Jedna za sterem, druga do cumowania. Bardziej doświadczeni wodniacy poradzą sobie samodzielnie.
Uwaga! W okresie wysokich stanów wody na Wiśle śluzy łączące Wisłę z Nogatem (Biała Góra), Szkarpawą (Gdańska Głowa) czy Martwą Wisłą (Przegalina) są zamykane do czasu ustabilizowania Wisły. Przed rejsem warto to sprawdzić!

Jak pokonywać mosty i mosty zwodzone?
Każdy most ma oznaczoną wysokość przęsła od lustra wody przy wysokiej wodzie (WWŻ) oraz przy średniej wodzie (WŚ). W miejscu wskazanego bezpiecznego przejścia na przęśle mostu znajduje się żółty romb.
Mosty zwodzone na Pętli Żuławskiej otwierane są w wyznaczonych godzinach. Należy zapoznać się z nimi przed wypłynięciem w rejs, np. na stronie www.petla-zulawska.pl. Przepływamy dopiero po podniesieniu przęsła.

Jak czytać oznakowanie brzegowe na Wiśle?
Zielone romby i żółte iksy na lewym oraz czerwone kwadraty i żółte krzyże na prawym brzegu. Znaki ustawione są zawsze parami, lecz w różnej kolejności. Czasami dodatkowo na wodzie zakotwiczone są zielone lub czerwone bakeny, które oznaczają dla nas skrajną lewą lub prawą stronę szlaku. Oznakowanie brzegowe jest szczególnie istotne przy niskich stanach wody. Wtedy odkładają się spore ilości piasku, tworząc uciążliwe przemiały, nieraz tarasujące główny nurt, a wtedy głębokości poniżej 1 m nie są czymś niezwykłym. Szerokość lustra wody wynosi ok. 500 m, dlatego ważne jest, by mieć ze sobą lornetkę umożliwiającą dokładne odczytywanie znaków na przeciwnym brzegu, co często stanowi wyzwanie. Znaki bywają zniszczone lub przysłonięte roślinnością.

Jak zyskać czas na Wiśle na odczytanie rzeki
Jeśli chcemy zyskać czas na odszukanie znaków, bądź dokładniejsze odczytanie rzeki, radzimy obrócić jacht dziobem do nurtu i utrzymywać go z odpowiednimi obrotami silnika. Z tego samego względu warto wyposażyć nasz jacht w zapasowy silnik lub przynajmniej skuteczną kotwicę, która ułatwi hamowanie jednostki i ochroni przed groźnym uderzeniem w ostrogę kamienną w przypadku awarii napędu.

Co zaskakuje śródlądowych żeglarzy na Zalewie Wiślanym?

• Bardzo szybko zmieniająca się pogoda. Nagłe pojawianie się krótkiej i wysokiej fali, która potrafi dokuczyć nawet morsko opływanym żeglarzom. W połączeniu z silnym wiatrem wymusza to redukcję ożaglowania i konieczność sztormowania. Użycie silnika przyczepnego bywa kłopotliwe – śruba wyskakuje z wody. Przy załamaniu pogody możemy być zatrzymani w porcie nawet na 2–3 dni.
• Zmiana kierunku wiatru w trakcie płynięcia, kiedy wiatr „odkręca”. Różnice zafalowania akwenu i siły wiatru, zależne od jego kierunku. Ma to istotny wpływ na planowanie trasy rejsu.
  
• Konieczność codziennego odbierania prognoz pogody. Jeżeli nie mamy radia, zawsze możemy zadzwonić do Kapitanatu Portu w Elblągu (55 234 77 11, całodobowo), bosmanatu w Tolkmicku (55 231 66 14 w godz. 07.00–15.00) lub Fromborku (55 243 72 19, w godz. 07.00–15.00).
  
• Duża ilość sieci rybackich, często rozstawionych tuż przy torze wodnym. Oznakowanych niewłaściwie lub nieoznakowanych.
  
• Brak możliwości noclegu „na dziko” przy brzegu. Od brzegu oddziela nas bowiem szeroki pas płycizn i trzcinowiska. Nocleg na kotwicy może okazać się niebezpieczny, gdy nagle wzrośnie siła wiatru i zmieni się jego kierunek. Reguła ta ma pewne wyjątki. „Na dziko” możemy bezpiecznie zanocować w ujściach rzek – Szkarpawy, Nogatu, Wisły Królewieckiej, Pasłęki, a także w Zatoce Elbląskiej.
  
• Konieczność trzymania się torów podejściowych w czasie wchodzenia do portów, ze względu na płycizny. Od tej reguły również można stosować wyjątki, dotyczy to jednak jachtów balastowo-mieczowych.
  
• Wchodzenie i wychodzenie z portów na silniku. Na żaglach swobodnie i bezpiecznie wpłyniemy jedynie do Kątów Rybackich.
  
• Liczne oznakowanie nawigacyjne (dzienne i nocne) – stawy, pławy, światła, a nawet latarnia morska, według których kontrolujemy swoją pozycję.
  
• Możliwość kontroli przez Straż Graniczną, szczególnie w okolicy Piasków i Nowej Pasłęki.

Bezpiecznego wypoczynku na wodach Pętli Żuławskiej!