Galimatias z nazwami, czyli cumujemy w Piaskach czy w Nowej Karczmie?

W żadnym innym rejonie geograficznym Polski nie ma takiego zamieszania z nazwami rzek, kanałów, jezior a nawet miast, jak na Pomorskim Szlaku Żeglarskim. Bałagan zaczął się po II Wojnie Światowej i trwa do dzisiaj. Poszczególne odcinki mają różne nazwy, czasem nieoficjalne, używane dowolnie przez różne instytucje, często z błędami, które powielane są potem na mapach i w przewodnikach oraz w prasie. Własne nazwy tworzy miejscowa ludność, turyści i autorzy przewodników.

Po  II Wojnie Światowej Polska przejęła ziemie dawnych Prus Wschodnich, obfitujące w jeziora, rzeki i kanały. Choć trudno w to uwierzyć, do dnia dzisiejszego wiele z nich nie ma oficjalnych nazw. "Sztandarowym" przykładem jest Kanał Elbląski, który w różnych, nawet oficjalnych dokumentach nazywany jest Ostródzko-Elbląskim bądź Elbląsko-Ostródzkim. Co ciekawe, ta sytuacja nie dotyczyła aż w takim zakresie sąsiednich Wielkich Jezior Mazurskich, gdzie również występowała, na przykład Węgorzewo było Węgoborkiem, Giżycko - Lecem a jezioro Roś nazywano równolegle Warszawskim. Tam jednak oficjalne nazwy szybko się przyjęły i były stosowane powszechnie, w przeciwieństwie do Pomorskiego Szlaku Żeglarskiego.

Ten typowy dla wód i miejscowości na  Pomorskim Szlaku Żeglarskim stan występuje z wielu powodów.
Po pierwsze: praprzyczyną i chyba najważniejszym powodem w wielu przypadkach, jest... niepodjęcie żadnej decyzji  przez czynniki urzędowe. Po prostu niektóre odcinki kanałowe czy rzeki po objęciu przez polską administrację w 1945 roku nie zostały nigdy oficjalnie nazwane, a nazwy niektórych uzyskały urzędowe potwierdzenie dopiero w ostatnich latach. Na przykład Kanał Dobrzycki - nazywa się tak oficjalnie dopiero od... 2013 roku (podstawa prawna - nazwa nadana przez Ministra Administracji i Cyfryzacji 13 grudnia 2013 roku, Dziennik Ustaw 23 grudnia 2013 roku). Przykładem tej ostatniej sytuacji jest Kanał Elbląski, niemal powszechnie teraz nazywany Ostródzko-Elbląskim lub Elbląsko-Ostródzkim.
Po drugie: tłumaczenia nazw niemieckich wprost na język polski, a następnie wprowadzanie nowej, wymyślonej polskiej nazwy i używanie obu nazw równolegle.
Po trzecie: wprowadzania własnego nazewnictwa przez PKP, PKS czy Urząd Morski, często niezgodnie z nazewnictwem oficjalnym. Przez długi czas Łysica była przez PKS nazywana Krynicą Morską. Piaski nadal są oficjalnie Nową Karczmą a przystanek kolejowy położony tuż przy porcie Kamienica Elbląska nazywa się Kamionek Wielki.
Po czwarte: wymyślania nazw na nienazwane szlaki wodne, wyspy, zatoki przez mieszkańców, turystów lub dziennikarzy, którzy potem rozpowszechniają je w internecie.
Po piąte: ze względu na lansowanie nowych nazw przez lokalne władze, organizacje turystyczne lub firmy ze względów na promocję i "lokalny patriotyzm".

Śluza Zielona nie leży nad Kanałem Elbląskim, bo ten odcinek kanału nie ma oficjalnej nazwy - fot. PiotR Salecki

Podwójne nazwy

• Wisła Śmiała, Przełom Wisły, Rozlewisko Wisły Śmiałej (szlak Po Wodach Gdańska). Naturalne ujście Wisły powstałe po powodzi. Niemcy nazwali je Przełomem Wisły a Polacy (Wincenty Pol) - Wisłą Śmiałą. Ze względów patriotycznych każdy forsował swoją nazwę. Obecnie żeglarze nazywają to miejsce Rozlewiskiem lub Rozlewiskiem Wisły Śmiałej.
  
• Martwa Wisła, Wisła Gdańska, Leniwka (szlak Po Wodach Gdańska) zmiany w nazwach wynikały z prac hydrotechnicznych i powstania dwóch nowych ujść Wisły - Przekopu Wisły (sztucznego, w Świbnie) i Przełomu Wisły (naturalnego, wskutek powodzi w Górkach, podzielonych następnie na Wschodnie i Zachodnie)
  
• Święta, Wielka Święta, Tuja, Tuga (szlak Pętla Żuławska). Sztuczny podział jednej rzeki na dwie spowodował zmianę nazw a następnie wyparcie nazwy Tuja przez Tugę.
  
• Szkarpawa, Wisła Ebląska (Pętla Żuławska). Nazwa Wisła Elbląska pochodziła z czasów, kiedy Wisła dzieliła się na dwa ramiona - wschodnie Wisłę Elbląską (obecnie Szkarpawę) i zachodnie Wisłę Gdańską (później Leniwkę, obecnie Martwą Wisłę)
  
• śluza Gdańska Głowa, śluza Elbląska (Pętla Żuławska)
  
• Liwa, Renawa (Pętla Żuławska)
  
• Krynica Morska, Łysica (Zalew Wiślany). Nazwę Krynica Morska "wprowadził" przewoźnik PKS.
  
• Nowa Karczma, Piaski (Zalew Wiślany). Oficjalna nazwa miejscowości to Nowa Karczma, stosowana powszechnie - Piaski.
• Ujście, Nowa Pasłęka, Stara Pasłęka (Zalew Wiślany). Nazwy stosowane zamiennie i myląco zwłaszcza w przewodnikach dla wodniaków. Port urzędu Morskiego Nowa Pasłęka znajduje się w miejscowości Ujście, natomiast przystań Pętli Żuławskiej w Nowej Pasłęce i Dom Rybaka w rzeczywistości położone są w... Starej Pasłęce a w Nowej Pasłęce jest natomiast przystań rybacka.
• Tina, Tyna, Tejna (Elbląski Węzeł Wodny)
• Fiszewka, Wiska (Elbląski Węzeł Wodny)
  
• Dzierzgoń, Zorga (Elbląski Węzeł Wodny). Klasyczna nazwa polska wprowadzona zamist niemieckiej.
  
• Druzno, Drużno (Elbląski Węzeł Wodny). Oficjalna nazwa jest przez "z" bez kropki, ale wiele przewodników a nawet administracja wodna stosuje niewłaściwą nazwę Drużno
  
• Kanał Elbląski, kanał Ostródzko-Elbląski, Kanał Elbląsko-Ostródzki, fragmenty: Miłomłyński, Ostródzki, Warmiński, Liwski, rzeka Liwa, Ostródzki, Iławski. Na temat nazewnictwa Kanału Elbląskiego napiszę szerzej w kolejnym artykule, ponieważ niewłaściwe nazewnictwo i potoczne nazwy wielu kanałowych odcinków stanowią wyjątek w skali całej Polski. Oficjalną nazwę ma tylko odcinek kanału od Miłomłyna do jeziora Druzno i jest to Kanał Elbląski.Podstawa prawna nazwy Kanał Elbląski: Monitor Polski z 1949 - nadanie nazwy Kanał Elbląski na odcinku Miłomłyn-jezioro Druzno, na podstawie rozporządzenia Ministra Administracji Publicznej;
• jezioro Piniewo, Piniewskie (kanał Elbląski-Pojezierze Iławskie) - stosowanie dwóch końcówek
  
• jezioro Sambród, Sambrockie (kanał Elbląski-Pojezierze Iławskie)
• jezioro Ruda Woda, Duckie (kanał Elbląski-Pojezierze Iławskie)
• kanał Bartnicki, Ducki (kanał Elbląski-Pojezierze Iławskie)
  
• jezioro Bartężek, Bartnickie (kanał Elbląski-Pojezierze Iławskie)
• jezioro Rakówka, Krebs (kanał Elbląski-Pojezierze Iławskie)
• jezioro Copki, Kopki, Sopla (kanał Elbląski-Pojezierze Iławskie)
• jezioro Sopelka, Sopelek (kanał Elbląski-Pojezierze Iławskie)
• jezioro Ilińsk, Ilińskie (kanał Elbląski-Pojezierze Iławskie)
• jezioro Jelonek (kanał Elbląski-Pojezierze Iławskie)
  jezioro Jelonek jest formalnie częścią jeziora Ilińsk. Podział i nowa nazwa nastąpiła po poprowadzeniu przez jezioro linii kolejowej z mostem. Sztuczne przewężenie i most podzieliło jezioro na dwa akweny.
  
• jezioro Dauby, Dauba, Duba, Dubno, Dobskie (Pojezierze Iławskie)
  
• jezioro Ewingi, Zalewskie (pojezierze Iławskie)
• kanał Dobrzycki (nazwa nadana oficjalnie dopiero w 2013 roku)
  
• jezioro Pauzeńskie, Puzy (kanał Elbląski-Pojezierze Iławskie)
• Pętla Żuławska, początkowo Pętla Żuław - nazwa wymyślona do promocji projektu rozwoju turystyki wodnej na tym obszarze (nazwa geograficzna to Żuławy, Delta Wisły), nawiązująca do Pętli Wielkopolskiej - szlaku Noteci, Warty i Kanału Bydgoskiego.
  
• Pomorski Szlak Żeglarski - nazwa wymyślona przez autora tego artykułu, zespalająca w jedną całość szlaki Pojezierza Iławskiego, Kanału Elbląskiego z Pętlą Żuławską, Zalewem Wiślanym i Zatoką Gdańską. Nazwa nawiązująca do Zachodniopomorskiego Szlaku Żeglarskiego, który również łączy ze sobą zróżnicowane akweny w rejonie Szczecina i Świnoujścia - rzeki, kanały, jeziora, zalewy i morze.